کتابچه بیماریها و عوارض ناشی از مواجهه با گرما

گرمای موجود در محیط کار از منابع مختلفی ایجاد می شود. این منابع ممکن است وسایل و ماشین آلات گوناگون، فرآیندهای تولید، تابش خورشید، وسایل روشنایی مصنوعی و شرایط جوی خارج از محیط کار باشند.
هدف از کنترل گرما در محیط کار، فراهم آوردن محیطی مناسب برای افزایش بهره وری کارکنان یا پیشگیری از استرس حرارتی وارده بر کارگران است.
نگاهی به مشاغل و فرآیندهای مختلف تولیدی، نشان می دهد، یکی از مهم ترین و متداول ترین مشکلات بهداشت شغلی در محیط های کار، شرایط جوی نامناسب و به عبارتی، کار در محیط های گرم اعم از سرپوشیده یا روباز است.
در صورتی که دمای محیط کار به حدی باشد که تعادل حرارتی انسان را بر هم زنده فشار گرمایی (استرس گرمایی) بر بدن وارد می شود و پاسخ های فیزیولوژیکی نظیر افزایش دمای بدن و افزایش ضربان قلب را در پی دارد.
این پاسخ ها به همراه عوامل دیگری نظیر خستگی، کم آبی بدن و… ممکن است به اختلالات ناشی از گرما و بیماری های حاصل از آن و حتی در مواردی به مرگ منجر شود. این امر باعث کاهش بازدهی افراد و بهره وری تولید، از دست رفتن روزهای کاری و تضعیف یا از دست رفتن نیروی کار می شود.
به همین دلیل، آشنایی کارکنان با اثرات گوناگون گرما، عوارض ناشی از آن بر بدن و راه های پیشگیری و درمان فوری آن، می تواند به کاهش این عوارض در محیط کار کمک کند.
عوامل مخاطره آمیز محیطی، شغلی و فردی ابتلا به اختلالات ناشی از گرما، به عوامل مختلفی بستگی دارد. وجود هر یک از این عوامل به تنهایی یا همراه با سایر عوامل، ممکن است با اعمال فشار گرمایی، شرایط را برای ابتلا به اختلالات ناشی از گرما مهیا سازد.
عوامل مخاطره آمیز محیطی: دمای هوا – میانگین دمای تابشی – سرعت جریان هوا – رطوبت نسبی و عوامل مخاطره آمیز فردی: عدم تطابق فرد به مصرف ناکافی مایعات و الکترولیتها – لباس نامناسب – شرایط جسمانی نامناسب (اضافه وزن، بیماری های ریوی، دیابت، فشار خون بالا، ناراحتی های پوستی)- لباس نامناسب به مصرف داروها (آمفتامین ها – فنویتازینها، باربیتوراتها و….) و…
عوامل مخاطره آمیز شغلی: حجم زیاد کار، متابولیسم یا سوخت و ساز بالای بدن در حین کار، شیفت طولانی کار، مواجهه همزمان با عوامل فیزیکی محیط کار (به ویژه صدا) و برخی از ترکیبات سمی، عدم تناسب بین برنامه کار – استراحت، استفاده از لوازم حفاظت فردی (که گاهی اوقات مانع تبادل دما و تعریق می شوند و استفاده از پوشاک ضخیم و سنگین در زمان کار و …

ماهیت فرایندهای پالایشی به گونه ای است که نیاز مبرم به منابع گرمایی جهت تولید برش های محصولات نفتی دارند. اشتغال برخی از کارکنان در مناطق گرمسیری یا در فصول گرم سال موجب می شود آنها در معرض گرمای ناشی از منابع مصنوعی و طبیعی قرار گیرند. این امر احتمال ابتلا به عوارض ناشی از گرما را در آنها افزایش می دهد. مجموعه حاضر با هدف افزایش آگاهی و سلامت کارکنان در دو سرفصل ذیل تدوین شده است:
1- کاهش عوارض و بیماری های ناشی از کار در محیط های گرم
2- آموزش روشهای پیشگیری و کنترل عوارض و آسیب های احتمالی ناشی از گرما
انتظار می رود با مطالعه و به کارگیری این کتابچه توسط کارکنان در معرض گرما، گامی در جهت حفظ و صیانت از نیروی کار و افزایش بهره وری برداشته شود.