کتابچه توسعه پایدار

احترام به زمین و محیط ‌زیست ریشه در تاریخ بشر دارد و این احترام در بسیاری از داستان‌ های اساطیری و فرهنگ‌ های گوناگون ملل جهان به صورت برجسته نمایان است. انسان ‌ها از آغاز دریافتند که رمز بقای آنها در گرو هماهنگی با طبیعت است و آموختند که زوال طبیعت زوال آنهاست.
در یکی دو قرن اخیر، با اوج ‌گیری توانایی‌ های ابزاری بشر، تعادل زیست‌ محیطی قرون گذشته به زیان طبیعت برهم خورد. لطمات وارده بر طبیعت در این دوران ابعاد اسفبار و در مواردی غیرقابل جبران یافت و در ربع آخر قرن بیستم، از مرز فاجعه نیز گذشت. اگر چه بررسی ‌ها و پژوهش ‌های علمی بسیاری در زمینه‌ های مربوط به «اکولوژی» (زیست‌ بوم) صورت می ‌گرفت، ولی تخریب همچنان پرشتاب ادامه داشت، تا آن که اندیشمندانی بر آن تاختند. حرف آنان در آغاز تنها زمزمه‌ هایی بود پراکنده اما، به زودی فریاد شد و سر تا سر جهان را فرا گرفت.
نگرانی ‌های بشر در زمینه محیط ‌زیست در ابعاد ملی، منطقه ‌ای و جهانی هنگامی مشهود گردید که با توسعه صنعتی، استفاده از منابع محدود تجدیدپذیر و غیرقابل تجدید کره مسکون رو به فزونی نهاد. توسعه از یک سو با صنعت و فناوری و از سویی دیگر با تخریب و آلودگی ‌های محیط ‌زیست ارتباطی سازمان یافته دارد. امروزه دیگر حتی از دیدگاه دوستداران و متخصصان محیط‌ زیست نمی ‌توان متوقع بود که همراه با توسعه صنعتی که از ملزومات پیشرفت و رونق اقتصادی بشر است، محیط ‌زیست، دست نخورده و بکر باقی بماند؛ زیرا که رشد شدید جمعیت، نیازها و ملزوماتی را خواستار است که از طریق اینگونه فعالیت ‌ها مرتفع می ‌شود. مدیریت محیط‌ زیست نیز به دنبال چنین امر محال نیست. لیکن تقلیل آلودگی‌ ها و کاهش اثرات تخریبی آن در حدی معقول و در روند توسعه پایدار همراه با استفاده از فناوری‌ های متعادل و منطبق با وضعیت فیزیکی جامعه، همواره برای حفظ و تضمین سلامت، رشد و بقای حال و آینده موجودات زنده و بستر حیاتشان مدنظر بوده است. این امر مهم از طرق مختلف مدیریت صحیح، آموزش و تحقیقات محیط‌ زیست، اعمال ارزیابی پیامدهای زیست ‌محیطی (E.I.A) قبل و بعد از اجرای هرگونه پروژه عمرانی (به‌ویژه صنعتی و معدنی) تصویب لوایح و قوانین لازم برای پیشگیری و بالاخره، کاربرد وسایل مورد لزوم و نظارت و پایش به ‌موقع و صحیح، ممکن می ‌شود. چنانچه همزمان با صنعتی شدن یک جامعه به امر مهمی چون محیط‌ زیست توجه نشود، نه تنها توسعه اقتصادی حاصل نخواهد شد، بلکه گرفتاری‌ های زیادی به بار می ‌آید که گاهی منافع حاصله از یک فعالیت صنعتی برای جامعه را در دراز مدت به طور کلی در راه جبران خسارت وارده از آن صرف خواهد کرد. در حالی که در بسیاری از موارد با کاربرد فناوری سازگار، هم محیط زیست محافظت می‌ شود و هم با استفاده از پسماندهای باقیمانده از یک فعالیت صنعتی دیگر، نه تنها از به هدر رفتن منابع طبیعی و انسانی تا حدود زیادی جلوگیری می ‌شود، بلکه با حفظ منابع تجدید ناپذیر یک کشور به همراه حفاظت محیط ‌زیست، به بودجه اقتصادی جامعه نیز کمک شایانی خواهد شد. بدون شک، توسعه و تحولات صنعتی امکانات رفاهی بسیاری را در اختیار جوامع انسانی قرار داده است. ولی مشکلات زیست ‌محیطی متفاوتی را نیز به موازات آن ممکن است برای جامعه فراهم آورد. گاهی این مشکلات ناشی از خود فناوری نبوده، بلکه به دنبال عدم توجه به نتایج جانبی و بالاخره عدم توجه به مقررات و ضوابط حاکم ایجاد می‌ شود.

محیط‌ زیست، جلوه ‌ای است از پهن‌ دشت بزرگ جهان آفرینش که خداوند سبحان آن را با قدرت شگرف و لایزال خود ساخته و پرداخته است. با توجه به رویارویی بشر امروزی با چالش‌ های متعدد زیست ‌محیطی از جمله آلودگی منابع آب، خاک، هوا، پدیده گرم شدن زمین، تخریب لایه اوزون و … همچنین مطابق با آموزه ‌های دینی و همچنین اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از محیط ‌زیست یک وظیفه عمومی تلقی می‌ شود؛ به این معنی که کلیه افراد حقیقی و حقوقی موظف به حفظ محیط ‌زیست هستند.